Hans Bouwmeester benoemt

Hans Wertheim (1905-2002)

Dordtenaar Hans Wertheim, drievoudig openkampioen van Nederland in de jaren dertig van de vorige eeuw, wordt soms in die tijd nog een jonge meester genoemd. Zijn naam verdient een plek in de historie. Die stelling wordt onderstreept door IM Hans Bouwmeester. De man van de bekende Prisma schaakboekjes schreef enkele jaren geleden:

”Wie het schaakspel ziet als een cultureel bezit van de mensheid heeft in het algemeen ook historisch besef. Nu leven schaakspelers sterk bij de actualiteit en soms heb ik de indruk dat Max Euwe zelfs in ons land een onbekende meester is geworden. Onlangs zag ik in het ochtendblad een overlijdensbericht van Hans Wertheim, die in Den Haag 1928 deel uitmaakte van onze Olympische ploeg, samen met zijn broer Wim en verder met Weenink, Kroone, Van den Bosch en Schelfhout. Met uitzondering van Weenink heb ik met hen allen wel eens gespeeld. Het is lang geleden en vrijwel niemand herinnert zich deze namen nog."

Wertheim liep op hoge leeftijd nog zelf boodschappen te doen in de wijk Crabbehof, met een plastic tas aan zijn hand. In de avonduren werd hij thuis opgehaald om nog zijn competitiewedstrijd voor zijn club te kunnen spelen, intern of extern. Koos Abee was één van de trouwe chauffeurs. Wertheim speelde nog zeer verdienstelijk eerste klasse RSB tot een aantal maanden voor zijn overlijden.

Hij werd geboren op 19 maart 1905 en overleed op 12 november 2002. De KNSB bracht het bericht van zijn overlijden op de landelijke website.

Historie

Wertheim is een schaker geweest, die een blijvende plek in de historie verdient. Hij was de broer van de twee jaar jongere, latere professor. Zijn broer heeft in een boek aangegeven, dat zij samen nog vanuit een vensterraam de revolutie van 1917 in Rusland hebben aanschouwd. Dat was in de tweede stad van het land, St. Petersburg. Hans en zijn broer werden er tweetalig opgevoed.

Zijn vader was er directeur van een dochteronderneming van de levensverzekeringsmaatschappij De Algemeene. Het filiaal werd na de Russische Revolutie genationaliseerd. Zijn moeder vluchtte in 1918 met de kinderen naar Nederland. De vader van Wertheim volgde in 1920.

Nazi's

Wertheim kwam jarenlang voor DD in Den Haag uit. In de oorlog stokte zijn schaakloopbaan. Wie in de geschiedenis duikt, zal ontdekken zijn ouders de komst van de Nazi's in Nederland niet hebben afgewacht en besloten om uit het leven te stappen. Veel Joodse Nederlanders wisten, door publicaties uit Duitsland, precies welke marsorders Hitler had gegeven. Het was niet voor niks, dat toen hij in 1933 aan de macht kwam, de kritische onafhankelijke krant in München het zwijgen werd opgelegd en de journalisten werden omgebracht of verbannen. Wertheim werd nog enige tijd als officier in Polen krijgsgevangen gehouden. Hij liet weinig los over die periode. Zijn laatste gesprek met een journalist was voor de Haagsche Courant met Alexander Münninghoff als schrijver.

Bij het Dordtse Johan de Witt gaf hij les en begeleidde de schoolschakers. Rond 1970 speelde hij wel een potje schaak in de kerstherberg in Crabbehof. Zijn vrouw stimuleerde dat. Niks wees toen op een roemrucht schaakverleden. Het leek of Wertheim het spelletje had verleerd en voor een comeback op een club leek het hem te vroeg. Toch betekende het pensioen voor hem een nieuwe tijd. De leven voor het spel kwam terug.

Comeback 

Wertheim maakte pas in 1974 bij schaakclub Dordrecht zijn comeback en werd gelijk clubkampioen. Hij wilde er niet veel aandacht voor en vond het niet meer dan een regeltje in de krant waard.  Zijn vrouw, die vrijzinnig predikant was, vond zijn succes een voorbeeld voor vitale senioren.

Wertheim kwam daarna nog jarenlang voor Dordrecht 1 uit. Hij was erbij toen Dordrecht een historische overwinning boekte (6,5-3,5) op de profclub de Variant uit Breda. Dordrecht promoveerde naar de eerste klasse KNSB en verplichtte de Variant een jaar te blijven zitten in de tweede klasse KNSB. Hij kon zeer gemotiveerd schaken. Wertheim veegde eens een jeugdtalent, die in zijn ogen kromme zetten deed. Zijn commentaar: ,,Deze jongeman mishandelt het schaakspel".

hb

www.tomsschaakboeken.nl